یادداشت| بزرگداشت مقام شهدا؛ ضامن حفظ ارزشهای انقلاب است

به گزارش نوید شاهد ایلام؛ کریم دارایی معاون فرهنگی و آموزشی بنیاد استان ایلام به مناسبت بزرگداشت روز شهید یادداشتی چنین نوشته است: خداوند متعال در سورۀ مبارکه ذاریات آیه 56 می‌فرماید: «و ما خَلَقتُ الجِنَّ والانسَ الا لیعبُدون» و جن و انس را نیافریدیم جز برای آنکه مرا بپرستند. عبادت یعنی انجام اعمال و رفتاری که خدا می‌خواهد. به عبارت ساده‌تر یعنی اینکه آنچه خدا فرمود انجام دهیم و آنچه نهی فرموده است انجام ندهیم. هدف از خلقت جهان و سرنوشت پیامبران عبادت بوده است و در اینجا این سؤال پیش می‌آید که هدف از عبادت چیست؟ هدف از عبادت این است که انسان به وسیله آن مسیر به تکامل برسد.

قرب الهی؛ اوج تکامل انسان

اما نقطه اوج تکامل که به واسطه عبادت به دست می‌آید کجاست؟
براساس آیات و روایات نقطه اوج تکامل انسان، قرب الهی است. بنابراین باید همه اعمال انسان منجر به قرب الهی باشد.
خداوند متعال در آیه 169 سورۀ مبارکهآل‌عمران می‌فرماید: «و لا تَحسبنَ الذینَ قُتِلوا فی سبیلَ الله امواتاً بل احیاء عِندَ ربهم یَرزقون» یعنی ای پیامبر هرگز گمان مبر کسانی که در راه خدا کشته شده‌اند مردگانند بلکه آنان زنده‌اند و نزد پروردگارشان روزی داده می‌شوند. بنابراین کسی به قرب الهی می رسد که در راه خدا کشته شود و او کسی نیست جز شهید. پس شهید بندۀ واقعی خداوند است و در عالی‌ترین مراتب قرب الهی قرار دارد.

شهدا؛ پاسداران آیین حق

در تاریخ ملت‌ها، روزهایی پیش می‌آید که بدون ایثار و فداکاری و دادن قربانیان بسیار، خطرات بر طرف نمی‌شود و اهداف بزرگ و مقدس، محفوظ نمی‌ماند، اینجاست که گروهی مؤمن و ایثارگر، باید به میدان آیند، و با نثار خون خود از آیین حق پاسداری کنند، در منطق اسلام به این گونه افراد «شهید» گفته می‌شود.
اطلاق «شهید» از ماده «شهود» بر آنها، یا به خاطر حضورشان در میدان نبرد با دشمنان حق است، یا به خاطر این که در لحظه شهادت، فرشتگان رحمت را مشاهده می‌کنند و یا به خاطر مشاهده نعمت‌های بزرگی است که برای آنها آماده شده و یا حضورشان در پیشگاه خداوند است. در اسلام، کمتر کسی به پایه «شهید» می‌رسد، شهیدانی که آگاهانه و با اخلاص نیت به سوی میدان نبرد حق علیه باطل رفته و آخرین قطرات خون پاک خود را نثار می‌کنند. دربارۀ مقام شهیدان، روایات عجیبی در منابع اسلامی دیده می‌شود که از عظمت فوق‌العاده ارزش کار شهیدان حکایت می کند.

خداوند خریدار خون شهداست

کشور و دولت مقاوم ما اگر قله‌های رفیع اقتدار و قله‌های رفیع پیشرفت سیاسی و علمی را درنوردیده به خاطر مجاهدت شهدا بوده است. ‌این اتفاق بزرگ به خاطر خون الهی شهدا و خونی که آنها در راه حق ریخته‌اند، بوده است خونی که رنگ و بوی الهی دارد. با توجه به یکی از آیات قرآن درباره تعبیری که در زمینه شهدا به کار رفته است، این طور است که وقتی خداوند خود را خریدار خون شهدا می‌داند ما چگونه می‌توانیم قدردان مقام شهدا باشیم.
خداوند خود را مشتری خون شهدا می‌داند و باید ببینیم شهیدان در قبال دادن جان و مال خود و ایثارشان به چه مقام عظیمی دست پیدا کردند که قابل تعقل و فهم نیست. با اشاره به این مطلب که کشورهای غربی از معنا و مفهوم شهادت بیمناک هستند، باید کشور ما در برهه‌ای از زمان به چنان پیشرفتی نایل آید که برای همه کشورها به عنوان الگوی بزرگ قرار بگیرد.

شهدا؛ بلندمرتبه‌ترین انسان‌ها

در فرهنگ اسلامی شهادت به عنوان يكی از والاترين ارزش ها و مقام شهدا از بلند مرتبه‌ترين انسانها هستند؛ شهدایی که همواره آرزوی شهادت در سر می ‌پرورانند و از مرگ طبيعی در بستر بیزار بودند و شهادت را هزار بار از آن برتر می‌دانستند و حاضر بودند ضربات زيادی بر پيكرشان وارد شود و شربت شهادت بنوشند ولی در بستر نميرند، چرا كه جان انسان بزرگ‌ترين هدیه الهی است و چه بهتر كه اين هديه الهی نثار راه او شود، نه اين كه در بستر مرگ به هدر رود.

آری مقام شهدا، در فرهنگ اسلام فوق‌العاده زياد است بدان جهت که آنان در هنگام خطر، اسلام را بيمه كردند و اگر فداكاري‌های شهدايی همچون شهدای «بدر» و «احد» يا «شهيدان كربلا» نبود، شايد امروز خبری از اسلام نبود. از این رو شایسته است تا مسلمين جهان روز به روز به ارزش و مقام والای شهدا آشناتر شوند تا از این رهگذر راه شهيدان روز به روز پر رهروتر گردد.

مردن در راه انجام وظیفه شهادت است

البته «شهيد» در فرهنگ اسلامی منحصر به كسانی نيست كه در ميدان جهاد كشته می‌شوند، هر چند آنها از روشن‌ترين مصداق آنند، بلكه تمام كسانی كه عقيده حق دارند و در مسير حق گام بر می دارند و در همين راه از دنيا می روند، طبق روايات اسلامی، در زمره شهدا هستند؛ لذا در اسلام معنای شهادت گسترش داده شده است. معنای شاخص آن، اين است كه در راه خدا، در میدان جنگ كشته شود؛ ولی معنای ديگری هم دارد كه مطابق آن، مفهوم وسيعی پيدا می‌كند؛ يعنی هر كسی كه در راه انجام وظيفه الهى بميرد، شهيد است، به عنوان مثال: «مَنْ قُتِلَ دُونَ مَالِهِ فَهُوَ شَهِيدٌ؛ كسی كه در دفاع از اموالش كشته شود شهيد است» و «مَنْ مَاتَ مِنْكُمْ عَلَى فِرَاشِهِ وَ هُوَ عَلَی مَعْرِفَةِ حقٍّ مِنْ رَبِّهِ وَ حَقِّ رَسُولِهِ وَ أهْلِ بَيْتِهِ مَاتَ شَهِيداً؛ هر كسی از شما در راه دفاع از ناموس خود كشته شود، در حالی كه حقّ پروردگار، رسول خدا و اهل بيت (ع) را بشناسد، شهيد از دنيا رفته است» و «مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ صلی الله عليه و آله مَاتَ شَهِيداً؛ كسی كه بر دوستی آل پيامبر (ع) از دنيا برود شهيد است»؛ چون در راه وظيفه يعنی حبّ توأم با عمل مرده است، پس معنای شهادت وسيع و گسترده شده، بنابراين شهادت مفهوم جامعی دارد. مطابق اين بيان است که حضرت علی عليه السلام می فرمايد: كسی كه در راه خدا شهيد و به خون خود آغشته می شود، از كسی كه قادر بر گناه است ولی به خاطر خدا از آن چشم می‌پوشد بالاتر نيست، بنابراين هر روز انسان می‌تواند ثواب شهيد را داشته باشد.

ارزش و جایگاه شهدا در اسلام

بی شک مقام شهدا در اسلام بسيار بالاست و مقامی بالاتر از آن نيست. البته در باره اهميت مقام شهيدان، سخن بسيار گفته شده و هر قوم و ملتی برای شهدای خود احترام خاصی قائل است ولی بدون اغراق، آن احترامی كه اسلام برای شهدای راه خدا قائل شده است بی‌نظير است.
در احاديث هم به جایگاه شهدا خيلی اهمّيّت داده شده؛ مرحوم كلينى روايتی از پيامبر (ص) نقل می كند: «فَوْقَ كُلِّ ذِى بِرِّ بِرٌّ حَتَّى يُقْتَلَ الرَّجُلُ فِى سَبِيلِ اللّهِ فَإِذَا قُتِلَ فِى سَبِيلِ اللّهِ فَلَيْسَ فَوْقَهُ بِرٌّ؛ بالاتر از هر خوبی خوبی است تا جايی كه شخصی در راه خدا كشته شود، پس اگر در راه خدا كشته شد بالاتر از آن خوبی نيست».
تعبيرى هم مولا على (ع) در ذيل نامه مالك‌اشتر دارد و می فرمايد: «وَ أنَا أسْئَلُ اللّهَ بِسِعَةِ رَحْمَتِهِ وَ بِعَظِيمِ قُدْرَتِهِ أنْ يَخْتِمَ لِى وَ لَكَ بِالسَّعَادَةِ وَ الشَّهَادَةِ؛ و از رحمت واسعه الهی و قدرت عظيمش می‌خواهم كه پايان كار من و تو را به سعادت و شهادت ختم كند». آيات و روايات متعدّد ديگری هم در اين زمينه وجود دارد كه نشان دهنده مقام والای شهداست.

شهیدان زنده‌اند

قرآن مجيد عدّه‌ای از انسان‌های مرده را زنده می‌نامد و بسياری از مردم زنده را مرده؛ مثلًا در مورد شهدای در راه حق كه به ظاهر مرده هستند می‌فرمايد: «وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذينَ قُتِلُوا فِی سَبيلِ اللّهِ امْواتاً بَلْ احْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُون؛ ای پيامبر! هرگز گمان مبر كسانی كه در راه خدا كشته شدند، مردگانند! بلكه آنها زنده اند و نزد پروردگارشان روزی داده می شوند. لذا شهدا از نظر قرآن زنده هستند؛ چون اثر يك انسان زنده را دارند باعث تقويت دين و اسلام می شوند و ياد و خاطره آنها يادآور معروف‌ها و خوبی‌هاست. لذا شهدا زنده‌اند چرا كه آثارشان در همه جا نمايان است. مگر زندگی چيزی جز نشان دادن آثار حيات است؟

حیات جاویدان شهدا

بسياری از الفاظ با بينش‌های متفاوت معانی گوناگونی را می‌بخشد از جمله لفظ «حيات» و «مرگ» كه در بينش مادی تنها به معنى حيات و مرگ فيزيولوژيكی است يعنی هنگامی كه قلب كار می‌كند و خون به اعضاء می‌رسد و حس و حركت و جذب و دفعی در بدن انسان است زنده است، اما هنگامی كه اين حركات خاموش شد دليل بر مرگ قطعی است كه با يك آزمايش دقيق در چند لحظه می‌توان آن را دريافت؛ اما از ديدگاه قرآن افراد بسياری هستند كه از نظر فيزيولوژيكی زنده‌اند ولی در شمار مردگانند.

علت اين برداشت متفاوت به خاطر آن است كه اسلام علاوه بر اينكه معيار حيات و شخصيت انسان را در ارزش‌های روحانی او می‌شمرد مسئله وجود و عدم تأثير و فايده را معياری برای وجود و عدم حيات می‌شناسد.
كسی كه ظاهراً زنده است اما آن چنان در شهوات فرو رفته كه نه ناله مظلومی را می‌شنود، نه صدای منادی حق را، نه چهره بينوايی را می‌بيند و نه آثار عظمت پروردگار در صحنه آفرينش را و نه حتی يك لحظه به آينده و گذشته خويش می‌انديشد، چنين كسی در منطق قرآن مرده است، اما كسانی كه بعد از مرگ آثارشان، جهانی را فرا گرفته و افكار و خط و راهشان، رهبر و راهنما و الگو و اسوه است هم چون شهدا، چنين كسانی زنده جاويدانند.

شفاعت شهدا در قیامت

ما معتقديم در قيامت پيامبران و امامان معصوم و اولياء اللَّه بعضی از گنهكاران را به اذن خدا شفاعت می كنند و مشمول عفو الهی می‌گردند، ولی فراموش نكنيم كه اين اذن تنها برای كسانی است كه پيوندهای خود را از خدا و اولياء اللَّه قطع نكرده باشند، بنابراين شفاعت بی قيد و شرط نيست، آن نيز نوعی رابطه با اعمال و نيّات ما دارد.
لذا شفيعان در روز قيامت متعددند و دايره شفاعت آنها متفاوت است. از مجموع رواياتی كه از منابع شيعه و اهل سنت نقل شده، استفاده می شود كه اين شفيعان در قيامت برای گنهكارانی كه زمينه های شفاعت در آنها موجود است شفاعت می كنند. «وَ لا يَشْفَعُونَ الّا لِمَنِ ارْتَضى؛ آنها جز برای كسی كه خدا راضی به شفاعت اوست، شفاعت نمی كنند!».

پیام شهدا

نکته جالب در وصیت‌نامه شهدا تأکید آن‌ها بر ولایت‌فقیه و امام است. برای همین باید نسبت به آگاهی دادن جوانان نسبت به امام و ولایت‌فقیه و همچنین نظام دینی که در آن زندگی می‌کنند اهتمام ورزید، زیرا پیام شهدا، حفظ ولایت‌فقیه، نظام، انقلاب و دستاوردهای آن است؛ و مردم ما با بصیرت تمام در این امر به‌خوبی عمل کردند.

سیره شهیدان و روایت تفکر پایداری

تجلیل از مقام شهیدان و خانواده های آنان، الگویی کارآمد از ایثار را برای نسل جوان ترسیم می‌کند تا آنها با تأسی از سیره این افراد، حافظ و پاسدار حریم وطن و آرمان های اسلامی در برابر توطئه های دشمنان باشند. شهیدان هشت سال دفاع مقدس که دلاورانه برای کشور و تأمین امنیت و آرامش مردم جنگیدند، شاخص‌ترین الگو و انگیزه برای جنگیدن و مقاومت در بحران جهانی کرونا هستند.

بزرگداشت مقام شهدا؛ ضامن حفظ ارزشهای انقلاب

بی شک بزرگ شمردن قبور بزرگان پيشين يكی از طرق حفظ ميراث فرهنگی هر قوم و ملّت است و اقوام مختلف به فرهنگ كهن خود زنده‌اند. در این بین مسلمانان جهان فرهنگ غنی و عظيمی دارند كه بخش مهمّی از آن در قبور و آرامگاه‌های شهدا نهفته است؛ لذا حفظ و يادآوری و بزرگداشت مقام شهدا سبب حفظ اسلام و سنّت پيغمبر اكرم (ص) است.
گفتنی است ارزش والای شهادت و عظمت مقام شهيدان در اسلام چيزی نيست كه در جای ديگری وجود داشته باشد بنابراين آحاد مردم به ویژه مسئولان و دولتمردان باید با ارج نهادن بر اين فرهنگ دينی حتی در حال صلح، برای آن اهميت فوق‌العاده‌ای قائل شوند.
راه شهیدان ادامه دارد...